Biến đổi khí hậu làm cho thời tiết ngày càng khắc nghiệt, trong đó nắng nóng là một điển hình, ảnh hưởng rất nhiều đến sức khoẻ, nhẹ thì gây nhức đầu, chóng mặt, nặng có có thể dẫn đến đột quỵ đôi khi dẫn đến tử vong nếu kèm thêm gắng sức lâu dưới trời nắng gắt. 

SAY NẮNG LÀ GÌ?

• Một người bị say nắng khi thân nhiệt người đó tăng cao, thường trên 40 độ C, kèm theo tình trạng mất nước. Khi đó, cơ thể mất kiểm soát hệ thống điều hòa nhiệt, dẫn đến rối loạn hệ hô hấp, tuần hoàn, thần kinh... Nguyên nhân chủ yếu là do ảnh hưởng của nắng nóng hay những hoạt động quá mức dưới nắng gắt. 

NGUYÊN NHÂN GÂY SAY NẮNG

• Cơ thể có một trung khu điều nhiệt nhằm giữ thân nhiệt luôn ở mức cân bằng, không thay đổi nhiều theo tác động của môi trường. Khi trung khu điều nhiệt bị tổn thương, cơ thể sẽ không giữ được sự cân bằng nữa. Khi đó, nếu đi ngoài trời nắng gắt, sức nóng sẽ làm thân nhiệt tăng mạnh, gây rối loạn các chức năng trong cơ thể, nhất là hệ thần kinh, có thể dẫn đến hôn mê và tử vong. Trung khu điều nhiệt này nằm ở vùng gáy. Điều này giải thích tại sao khi đi ra ngoài đường, cần bảo vệ vùng gáy bằng cách đội mũ rộng vành, mặc áo có cổ cao, hoặc sử dụng khăn che mặt rộng có thể vòng ra sau che phủ phần gáy.

TRIỆU CHỨNG KHI BỊ SAY NẮNG

• Biểu hiện chung của say nắng là thân nhiệt tăng cao. Khi thân nhiệt tăng sẽ khiến quá trình đào thải mồ hồi gia tăng làm mất nhiều nước, hậu quả là giảm khối lượng tuần hoàn nếu không kịp thời bù nước. Nghiêm trọng có thể dẫn đến trụy tim, chất điện giải bị rối loạn nặng và thậm chí dẫn đến tử vong.
• Khi nhiệt độ cơ thể tăng cao, một nguy cơ nữa đến có thể xảy ra là chức năng của nhiều cơ quan như hô hấp, tim mạch, thần kinh... bị rối loạn.
• Những dấu hiệu của hiện tượng say nắng có thể dựa trên thời gian và mức độ thân nhiệt tăng. Những dấu hiệu từ nhẹ ban đầu là tăng nhịp thở, nhịp tim, đánh trống ngực, sau đó dẫn đến trạng thái hoa mắt, mệt mỏi, tay chân rã rời, nhức đầu, khó thở, chuột rút... Cuối cùng là hôn mê, ngất, truỵ tim mạch và tử vong.

XỬ TRÍ KHI BỊ SAY NẮNG

• Khi xảy ra tình trạng bị say nắng, cần thực hiện nhanh các phương pháp sơ cứu tức thì trước khi có phương tiện y tế hay nhân viên y tế hỗ trợ: 
  • Đưa người bệnh vào chỗ thoáng gió, mát mẻ ngay, cho uống nước pha muối hoặc nước điện giải, bỏ bớt áo quần, chườm bằng khăn lạnh hoặc nước đá tại các vị trí có động mạch lớn ở gần ngoài da như cổ, bẹn, nách.
  • Nếu người bệnh ngất xỉu không thể uống nước hoặc liên tục sốt cao, nôn đi kèm với những biểu hiện như đau ngực, đau bụng, khó thở thì phải chuyển đến cơ sở y tế nhanh chóng. Thường xuyên chườm mát cho người bệnh trong quá trình di chuyển.
• Một điều vô cùng quan trọng là phải có phương pháp phòng tránh say nắng. Đó là hạn chế làm việc dưới ánh nắng mặt trời hoặc môi trường nóng bức quá lâu, cũng như không vận động thể lực quá sức. Khi lao động nặng hoặc dưới trời nóng cần bổ sung đủ nước. Luôn chuẩn bị cho bản thân các dụng cụ chống nắng khi làm việc, vận động ngoài trời như nón, mũ, kính… 

PHÒNG NGỪA SAY NẮNG TRONG MÙA HÈ

• Tốt nhất là hạn chế ra nắng, nhất là khung giờ từ 10 đến 16 giờ là thời điểm mà tia cực tím mặt trời xuất hiện nhiều nhất. Đối với trường hợp bắt buộc phải ra ngoài khi trời nắng nóng, có thể ngăn ngừa tình trạng say nắng bằng các cách sau: 
• Bổ sung đủ nước:
  • Để hạn chế tình trạng cơ thể bị mất nước, bạn nên bổ sung cho cơ thể ít nhất 1,5 lít nước lọc, nước ép rau củ, trái cây mỗi ngày. Vào những ngày độ ẩm giảm thấp và nhiệt độ tăng cao, bạn cũng có thể sử dụng các loại nước uống giàu chất điện giải.
  • Khi làm việc ngoài trời hoặc khi tập thể dục thể thao, cần thực hiện một số phương pháp phòng ngừa bổ sung. Trước khi tập thể thao hai giờ, khuyến nghị chung là bổ sung cho cơ thể khoảng 700ml nước và có thể cân nhắc cung cấp thêm 250ml nước hoặc nước uống thể thao trước khi luyện tập. Trong lúc tập luyện, bạn nên cung cấp thêm cho cơ thể khoảng 250ml nước sau 20 phút, cho dù không thấy khát.
  • Bên cạnh đó, cần tránh các loại thức uống chứa caffein hoặc rượu, bởi những hoạt chất này sẽ làm trầm trọng hơn tình trạng mất nước. Nên sử dụng thêm nước trái cây hoặc đồ uống thể thao để đảm bảo an toàn trong các đợt nắng nóng.
  • Đối với những người bị bệnh thận, tim mạch, động kinh... thì nên gặp bác sĩ để được tư vấn liên quan đến việc bù nước do vấn đề giữ nước của cơ thể những người này đang bị rối loạn hoặc đang hạn chế chất lỏng. 
• Sử dụng các biện pháp chống nắng:
  • Hủy bỏ hoặc thay đổi các hoạt động ngoài trời là biện pháp chống say nắng hiệu quả nhất. Nếu có thể, hãy thay đổi thời gian vận động vào buổi sáng sớm, chiều muộn hoặc những khung giờ mát mẻ nhất trong ngày. Hoặc tạo không gian mát mẻ trong nhà, che chắn ánh mặt trời bằng cách buông rèm vào những giờ nắng nóng nhất. 
  • Khi phải đi ra ngoài đường trong điều kiện thời tiết nắng nóng, nên sử dụng quần áo thoải mái, thoáng khí, sáng màu, đeo kính râm, đội mũ rộng vành, lưu ý che mát vùng gáy. Nên tập thói quen sử dụng kem chống nắng có SPF (chỉ số chống nắng) từ 30 trở lên, dù là nam hay nữ. 
• Mặc dù tình trạng say nắng không quá nguy hiểm đến sức khỏe, nhưng nếu không có biện pháp kịp thời xử lý sẽ dẫn đến những hậu quả khôn lường. Trường hợp nghiêm trọng, nên đưa người bị say nắng đến cơ sở y tế gần nhất để tránh hệ lụy không đáng có.